De verkoop van sociale woningen, ondanks het moratorium dat ingesteld werd en goedgekeurd door zowat alle geledingen van het politieke halfrond.
Concrete aanleiding van de parlementaire tussenkomst was de verkoop van meer dan 70 appartementen in Gent door Volkshaard aan de privé met een meerwaarde realisatie van meer dan 200%.
Ik vermeld nog terzijde dat Volkshaard woningen verkocht in Oosterzele, die zogezegd ook niet duurzaam te renoveren vielen aan ongeveer 161.000 euro (energielabel D) en waar er al eigenaars zijn die na rudimentair schilderwerk deze na enkele maanden verkocht hebben aan 279.000 euro via een immokantoor en dit zelfs aan de eerste bezoeker! Men had toch minstens een verplichte bewoning van bijvoorbeeld 5 jaar kunnen eisen, om dit soort speculatie tegen te gaan.
Zeggen dat het niet goed gaat met de sociale woningbouw is een open deur intrappen in dit parlement. Collega’s, 180.000 gezinnen staan op de langste wachtlijst ooit. Een miljard euro werd vorig jaar niet uitgegeven, en dit jaar zal dat waarschijnlijk nog meer zijn. U zit met een probleem, Vlaanderen zit met een probleem. Er is een wooncrisis. Alsof het nog niet erg genoeg was dat er te weinig en te traag woningen bij komen, wordt het nog erger: we dreigen nu ook nog woningen te verliezen, want in Gent heeft de sociale huisvestingsmaatschappij Volkshaard twee appartementsblokken verkocht. Die dreigen nu door een private ontwikkelaar opnieuw verkocht te worden. Dat is flink cashen op zaken die met belastinggeld, met ons geld, met de centen van de Vlamingen zijn gebouwd, collega’s.
En dat, minister, kan toch niet de bedoeling van uw beleid zijn.
Vooruit maakt zich zorgen, maar Vooruit heeft u ook gewaarschuwd dat dit mogelijk kon gebeuren. De mensen van Volkshaard geven de reorganisatie van de sector aan als oorzaak voor deze verkoop. Dat was úw keuze, dat was úw beslissing.
Het ergste van al is dat het over nog meer woningen gaat. We hebben het hier al over gehad: Volkshaard dreigde meer dan drieduizend woningen te verkopen. We hebben daar toen over gediscussieerd, u bent in dialoog getreden.
Minister, mijn logische vraag aan u luidt: kunt u ervoor zorgen dat dit in de toekomst niet meer gebeurt en dat er woningen bij komen in plaats van te verdwijnen? En wat is het perspectief voor de situatie in Gent, een stad waarvan we allemaal weten dat betaalbaar wonen er een gigantische uitdaging is en waar er echt geen ruimte is voor Vlaanderen om de zaken te dwarsbomen? (Applaus bij Vooruit en van Ann Moerenhout)
Voorzitter, minister, lieve collega’s, nog geen jaar geleden stond ik hier op het spreekgestoelte om de nakende verkoop van ruim 3500 sociale woningen door Volkshaard aan te klagen. De algemene lijn was toen heel duidelijk. Toen kon het niet en nu kan het nog steeds niet de bedoeling zijn dat er sociale woningen richting de privémarkt verdwijnen, gezien de moeilijkheden waarmee wij vandaag worden geconfronteerd in de sociale huisvestingssector.
We hebben het principe toen zelfs in een decreet gegoten, waarvan onder andere mijn collega’s Sarah Smeyers en Allessia Claes en ikzelf de indieners waren. Eind april dit jaar hebben we een moratorium, een tijdelijk verbod op de verkoop van verhuurbare sociale huurwoningen goedgekeurd in dit parlement.
Groot was dan ook mijn verbazing toen ik afgelopen zondag las dat diezelfde Volkshaard maar liefst 72 appartementen heeft verkocht aan een ontwikkelaar. Die ontwikkelaar heeft ze dan opgeknapt en gerenoveerd om ze opnieuw op de markt aan te bieden. Ik ga ervan uit – en wellicht is het ook zo – dat de verkoop is gebeurd voor de inwerkingtreding van dat moratorium. Ik hoop dat en ga daarvan uit. Maar ook als dat zo is, is dat nog altijd geen fijn signaal, gezien de lange wachtlijsten die er momenteel zijn in de sociale huisvestingssector.
Minister, ik heb een simpele vraag voor u. In welke mate wordt dat moratorium nageleefd en opgevolgd? Dat is wat ik graag van u zou willen horen. Ik dank u.
Minister Matthias Diependaele
Mijnheer Veys en mevrouw Verheyen, ik dank jullie voor de vragen. Ook voor anderen in de zaal hier: laten we eerst eens de feiten correct zetten. Eerst en vooral is de beslissing van Volkshaard om die verkoop te laten plaatsvinden, genomen op 29 juni 2021, anderhalf jaar geleden. We hebben op dat moment aan Volkshaard laten weten dat we dat betreurden en dat we daar niet mee akkoord gingen. We hebben daar verschillende initiatieven toe genomen. We hebben er ook op aangedrongen om eerst met WoninGent te gaan praten, om na te gaan of zij die woningen zouden overnemen.
Maar het decreet dat dat moratorium invoert en waarvoor hier in dit parlement heel grote steun was, is pas ingegaan op 29 mei 2022, elf maanden later dus. En dat decreet moet er inderdaad toe dienen om het maximum aantal woningen dat er vandaag in de sector bestaat, aan te houden. Ik kom daar straks nog op terug.
Ten tweede, mijnheer Veys, in uw schriftelijke vraag zegt u dat de sociale huurders moesten verhuizen. U mag mij dat gerust laten weten, maar volgens de informatie waarover wij nu beschikken, is dat sinds die beslissing niet het geval geweest. Natuurlijk was het voordien wel zo, en werden die sociale woningen niet meer verhuurd vanwege de kwaliteit, want het gaat wel degelijk over woningen van zeer slechte kwaliteit. Maar als u wilt beweren dat mensen verplicht moesten verhuizen vanwege die verkoop, dan moet u mij dat laten weten, want dat is niet de informatie waarover wij beschikken.
Ik heb dat hier niet gezegd, minister. Het gaat om wat ik hier zeg.
Minister Matthias Diependaele
Het staat hier in uw schriftelijke neerslag.
Ten derde, Volkshaard heeft zelf gezegd dat het wel degelijk gaat om bedrijfseconomische afwegingen. Ik kom er straks nog op terug dat het voor hen gewoon niet meer rendabel was om dat te doen. U hebt daarnet verwezen naar onze hervorming. Wel, een paar weken geleden heeft het Grondwettelijk Hof onze hervormingen helemaal goedgekeurd. En het was onder andere Volkshaard die inderdaad vanwege die drieduizend woningen die zij tegen venale waarde zouden willen verkopen naar het Grondwettelijk Hof is gegaan. Wel, we hebben over de hele lijn gelijk gekregen. In die zin mag u dus gerustgesteld zijn.
Minister Matthias Diependaele
Waarom is het zo fijn dat u deze vraag stelt? Al verschillende keren hebben we van u de vraag gekregen om terug te gaan naar het verplichte sociaal objectief: binnen een ontwikkeling zou de sociale last verplicht moeten worden opgelegd.
Ik heb altijd gezegd dat een lokaal bestuur dat al kan doen, en in dit geval is dat ook zo. Het stadsbestuur van Gent heeft de verkoop die die private partner nu doet van die private woningen, geschorst en stilgelegd, omdat Gent en het bijzonder plan van aanleg (BPA) hadden aangenomen dat het niet ging over sociale woningen, alleen bestemd voor de sociale verhuur. Mijn bewering dat het nu al kan, wordt hier uitdrukkelijk bewezen.
Mevrouw Verheyen, wij denken wel degelijk dat dat moratorium opgevolgd wordt, en er wordt ook een verhoogde controle op opgevoerd. Het gaat eerst en vooral om verschillende manieren om aan te tonen dat een woning onverhuurbaar is als sociale woning. In de eerste plaats gaat dat natuurlijk om de minimale woningkwaliteitsnormen, waarvoor een conformiteitattest voldoende kan zijn. Maar daarnaast moet men ook gaan aantonen dat vervanging of renovatie niet zomaar kan. Daar zijn verschillende redenen voor. Eerst en vooral zijn er technische redenen. Het kan zijn dat de woning niet kan worden gerenoveerd of vervangen. Dat heeft ook vaak een financiële reden. Het kan zijn dat een sociale huisvestingsmaatschappij daar op dat moment niet de financiële draagkracht voor heeft of dat men dat niet kan doen binnen de subsidieerbare voorwaarden van de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW). Ten derde kan dat ook beleidsmatig zijn, als we bijvoorbeeld zeggen dat de overdracht naar de toekomstige woonmaatschappij of een andere sociale huisvestingsmaatschappij in het kader van die hervorming niet gaat.
We denken dat het moratorium correct opgevolgd wordt. Tot nu toe zijn er een 13-tal dossiers die van dichtbij gecontroleerd zijn, waarvan er 8 al effectief zijn tegengehouden. We merken trouwens ook niet – en daar is daarnet al naar verwezen – dat de hervorming zou aanzetten tot die verkoop. Op dit moment zien we dat niet. De hervorming, die overdracht van woningen, loopt tot 2026 of 2028, en dus moeten we dat nog afwachten. Maar op dit moment merken we geen verhoogde aanzet om woningen te gaan aanbieden op de privémarkt.
Ik denk dat ik hiermee alles beantwoord heb.
Minister, ik stel voor dat we hier debatteren en dat u reageert op wat ik hier zeg en me geen woorden in de mond probeert te leggen. Dat komt ook niet echt sterk over. U reageert wat boos, maar hoe straf u hier reageert, hoe zwak de resultaten op het terrein van het aantal sociale woningen die erbij komen, toch wel uitvallen. Ik ben eigenlijk blij dat u verwijst naar het pleiten van Vooruit om strenger te zijn voor die gemeenten. Dat gaat natuurlijk wel over de gemeenten die te weinig doen. U weet goed genoeg dat het probleem niet bij de stad Gent zit. Dat hebt ook al vaak in de commissie toegegeven. Wel integendeel.
Daarom heb ik de volgende vraag. U hebt de vorige keer aangekondigd dat u met de aandeelhouders van die sociale huisvestingsmaatschappijen ging spreken. Dat zijn die lokale besturen in die regio rond Gent. Wat was hun antwoord? Hoe is dat gesprek verlopen en hebt u nu mooi gevraagd of ze meer sociale woningen willen bouwen? Gaan ze dat effectief doen? (Applaus bij Vooruit)
Dank u wel, minister, voor de bijkomende antwoorden. Ik hoor dat de verkoop inderdaad heeft plaatsgevonden lang voordat we hier het moratorium hebben goedgekeurd, ook van de nieuwe verhuurbare woningen, als ik het goed begrepen heb. Uw diensten leveren goed werk door het allemaal op te volgen en ervoor te zorgen dat alles correct verloopt, zoals we het hier goedgekeurd hebben. Wat die 72 appartementen betreft, is het wat het is. Ze zijn nu in handen van de privésector en zij doen daar mee wat zij willen. Dat is nu eenmaal zo. Maar ik had nog een suggestie voor u. Het zou misschien interessant kunnen zijn dat u met die eigenaar in dialoog zou gaan om hem eventueel aan te zetten om bijvoorbeeld dat aanbod via geconventioneerd verhuren of sociale koop te kunnen doen. Ik weet niet hoe u daar zelf tegenover staat en of dat ook wel mogelijk is. Dank u wel.
Minister, het is een pijnlijke affaire. 180.000 Vlamingen staan op de wachtlijst voor zo’n sociale woning, en dat zijn er 30.000 meer dan aan het begin van de legislatuur. Elke sociale woning telt dus, en dan is het inderdaad onaanvaardbaar dat er sociale woningen aan de private markt worden verkocht.
U zegt hier daarnet dat die beslissing van Volkshaard genomen is op 29 juni 2021, en dat is voor het moratorium dat we hebben goedgekeurd, dat klopt. Maar dan moet u er wel bij zeggen dat u op voorhand op de hoogte was. De stad Gent wist wat er hen boven het hoofd hing en heeft u om hulp gevraagd. En u en het parlement hebben veel te laat gereageerd. Als u de geschiedenis wilt vertellen, moet u het hele verhaal vertellen.
Ten tweede, het klopt dat er een moratorium goedgekeurd is, mevrouw Verheyen, maar het moratorium telt nog tal van uitzonderingen. De minister heeft ze hier zelf trots opgesomd: het moet bruikbaar zijn, er moet een financiële draagkracht zijn, en zo verder. Die deur staat dus nog steeds op een kier.
Minister, als ik hier dus vandaag één oproep vanuit Groen wil doen, dan is dat deze: sluit die kier, doe die uitzonderingen weg, zorg ervoor dat dat moratorium helemaal definitief wordt gesloten. (Applaus bij Groen)
Minister, ik denk dat het heel goed is dat we nu zien dat we hier met regelgeving actief kunnen inspelen op een aantal trends die zich afspelen. In dit concrete geval is dat ons decreet van 27 april van dit jaar, dat ervoor zorgt dat we zo veel mogelijk van ons patrimonium behouden, bewaren. U toont ook aan dat de stad Gent in dit concrete geval heeft gebruikgemaakt van haar mogelijkheden om die sociale last toe te passen. Ik heb eerder ook al met u van gedachten gewisseld: hoe zorgen we ervoor dat veel lokale besturen helemaal op de hoogte zijn van die mogelijkheden? Daar is ook die handleiding voor ontwikkeld, die via de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) breed is bekendgemaakt.
Ik heb een bijkomende vraag. In uw verhelderende antwoord daarnet gaf u wel aan dat u op dit moment geen verhoogd aanbod ziet van woningen die worden aangeboden op de markt. Wetende dat dit net niet de bedoeling is, wat kunnen we doen om daar meteen op in te spelen als we die trend wel vaststellen in de komende maanden of jaren?
Minister, als ik hoor van sociale huisvestingsmaatschappijen die uit bedrijfseconomische overwegingen sociale woningen aan de privésector verkopen, waar die dan door immogroepen voor dubbel de prijs worden doorverkocht, dan zit daar wel iets heel fout. We zien dat nu in Gent. We hebben dat in Antwerpen trouwens ook gezien, een aantal jaren geleden. Daar verschenen sociale woningen die zogezegd onverhuurbaar waren ineens op Biddit voor dubbel de prijs. Voor een immobons is dat natuurlijk wel heel gemakkelijk verdiend geld.
Minister, ik moet zeggen dat ik de creativiteit die u aan de dag legt als het gaat over sociale huurders, tot privédetectives in Marokko toe, wel een klein beetje mis als het gaat over dit soort immoboeren die grof geld verdienen met ons sociaal patrimonium. Ook wat mij betreft dus de vraag om hier een klein beetje meer ‘poer’ achter te zetten en te garanderen dat we ons sociaal patrimonium in handen van de publieke overheid houden.
Mercedes Van Volcem (Open Vld)
Minister, 185.000 mensen staan te wachten. Op 10 jaar tijd zijn er 90.000 bijgekomen, terwijl er eigenlijk maar 90.000 extra sociale woningen daadwerkelijk op de markt zijn bijgekomen. De vraag gaat dus eigenlijk 10 keer sneller dan het aanbod. Ik vind dit een dossier dat je moeilijk kunt uitleggen aan de mensen. Als 180.000 mensen wachten, en ze dan zien in een stad dat dat wordt verkocht, dan is dat geen goede zaak, dan kunnen we dat eigenlijk niet uitleggen. We zien ook in heel veel steden, vooral in de steden, dat daar nog weinig ruimte is, zodat men nog maar weinig nieuwbouw kan realiseren. Bijvoorbeeld in de stad Antwerpen, ik heb de cijfers opgevraagd, zijn er vandaag minder sociale woningen dan in het jaar voordien. Mijn concrete vraag aan u is dan ook: wat zult u doen om dat aanbod concreet uit te breiden?
Minister Matthias Diependaele
Dank u wel. Om met de laatste vraag te beginnen, mevrouw Van Volcem, het is niet zo verwonderlijk dat die wachtlijst de jongste tien jaar is gestegen, want in 2013 heeft men de inkomensvoorwaarden ook ferm verhoogd. Eerlijk gezegd, ik heb er ook wel vragen bij dat men de beslissing nam om de inkomensgrenzen te verhogen, maar op dat moment blijkbaar niet stilstond bij de vraag of men wel in die woningen zou kunnen voorzien. Politiek is dat immers zeer leuk: meer mensen hebben daar recht op. Men weet dan echter niet hoe men hen van dat recht zal doen genieten, want men heeft die woningen niet. Maar goed, dat is het verleden, dat is wat het is.
We hebben al heel brede debatten gevoerd over wat we wel degelijk proberen te doen. Dat aanbod moet stijgen. Daar zijn we het allemaal over eens. Daar gaat het niet over. De vraag is: op welke manier? Dat debat hebben we echter al meermaals gevoerd.
Voor al die mensen die Volkshaard met de vinger wijzen, we hebben daar ook al over gepraat, en deels ga ik daarin mee. Ik heb ook al mijn twijfels geuit: heeft men daar wel door dat men een sociale doelstelling heeft en dat men om die reden wordt ondersteund door de Vlaamse overheid, om dat maatschappelijk doel te bereiken? Daar ben ik het mee eens. Mijnheer D’Haese, ik weet niet of men zo ver moet gaan om het te hebben over immoboeren. Anderzijds is het in sommige gevallen wel degelijk verstandiger voor zo’n sociale huisvestingsmaatschappij om sociale woningen op de markt te brengen, als ze die centen voor andere sociale woningen kan gebruiken, natuurlijk, als ze daardoor haar financiële positie in de toekomst kan verbeteren. Daar valt dus een beetje een dubbel antwoord op te geven.
Mijnheer Veys, wij hebben wel degelijk samengezeten met Volkshaard. Dat is intussen al een tijdje geleden. Ik ga er niet flauw over doen: dat was een beetje een dovemansgesprek. Ik heb daar, denk ik, de weerslag van gegeven in de commissie en zelfs in de plenaire vergadering. Op dat moment liep hun procedure nog tegen onze hervorming voor het Grondwettelijk Hof. Wij hebben ondertussen over de hele lijn gelijk gekregen. We moeten in de toekomst, wanneer de woonmaatschappijen hervormd zijn, zeker eens met hen en ook met de aandeelhouders rond de tafel zitten.
Mevrouw Moerenhout, ik heb in mijn antwoord het volledige verhaal gedaan en zeer duidelijk aangegeven dat we al in juni 2021 aan Volkshaard hebben laten weten dat we betreuren wat zij doen. Niet alleen dat, we hebben hun zelfs gezegd dat ze die woningen moesten aanbieden aan WoninGent. Ik heb het hele verhaal verteld. We hebben ook geprobeerd om hen te overtuigen om dat te doen. Maar dat is, zoals gezegd, natuurlijk niet gelukt.
Dan was er de opmerking over het moratorium om die kier te sluiten. Nee, het systeem zoals het nu bestaat is goed. We willen toch niet dat sociale huisvestingsmaatschappijen blijven zitten met een patrimonium dat niet meer te renoveren valt, zeker wegens klimaatredenen. Het is dikwijls het verstandigst om niet te renoveren, nieuwbouw is dan veel beter. Maar misschien is dat om financiële redenen voor de sociale huisvestingsmaatschappijen niet mogelijk. We willen hen toch niet verplichten om daarmee te blijven zitten? Je kunt die huizen op de markt brengen en met die centen nuttigere dingen doen. Zij moeten er dan natuurlijk wel nuttigere dingen mee doen. We moeten die deur niet sluiten. Ik denk dat we daar nu de juiste controle op toepassen. We gaan samen met de VMSW in overleg met hen om te bekijken of het wel gerechtvaardigd is om die woningen op de markt te brengen.
Het moratorium geldt nog tot 2028. Mevrouw Jans, dat loopt samen met de hervorming die we doen, of met de eigendomsoverdrachten die naar aanleiding van de hervorming moeten gebeuren. We hebben dat probleem wel degelijk ondervangen. Dat moet gehandhaafd worden zoals we dat vandaag al doen.
Minister, u gaf daarnet een dubbel antwoord. De Vooruitfractie heeft een zeer dubbel gevoel bij uw beleid. Wij vinden het een goede zaak dat dat moratorium nu is ingevoerd. Maar het is wel wat te laat gekomen. U kon dit hebben voorzien. Wij hebben in het begin van deze legislatuur gezegd dat uw hervorming niet goed in elkaar steekt. Op dat vlak bent u geen goede brandweerman. Als er door uw hervorming een brandje dreigt te ontstaan, dan moet u op tijd voor brandblusapparaten zorgen. Dat is hier te laat gebeurd.
We zitten bijna in de eindejaarsperiode, en ik ben zelf ook wel van goede wil. Ik heb een mooi nieuwjaarskaartje van u ontvangen. Ik vind dat attent. Daar staat op: “Lef, doorzettingsvermogen en oneindig veel creativiteit”. Ik wens u hetzelfde toe, maar ik raad u toch aan om in het woonbeleid dringend uit een ander vaatje te tappen, want het loopt echt niet goed op het terrein. Dat komt helaas door uw beleid. (Applaus bij Vooruit en Groen)
Collega’s, wij moeten steeds voor ogen houden dat de sociale huisvestingssector de afgelopen jaren ontzettend gegroeid is, ontzettend is geëvolueerd en dat men zeer vaak een beroep heeft kunnen doen op subsidies en financiering vanuit Vlaanderen, met de uitdrukkelijke opdracht om die middelen in te zetten voor de sociale huisvesting. Laat dit duidelijk zijn. We weten dat de uitdaging binnen de sociale huisvestingssector op zich al groot genoeg is. We moeten te allen tijde vermijden dat er aan het bestaande aanbod van sociale woningen wordt geraakt. (Applaus bij de N-VA)
De adders onder het gras:
We willen toch niet dat sociale huisvestingsmaatschappijen blijven zitten met een patrimonium dat niet meer te renoveren valt, zeker wegens klimaatredenen. Het is dikwijls het verstandigst om niet te renoveren, nieuwbouw is dan veel beter. Maar misschien is dat om financiële redenen voor de sociale huisvestingsmaatschappijen niet mogelijk. We willen hen toch niet verplichten om daarmee te blijven zitten? Je kunt die huizen op de markt brengen en met die centen nuttigere dingen doen. Zij moeten er dan natuurlijk wel nuttigere dingen mee doen. We moeten die deur niet sluiten. Ik denk dat we daar nu de juiste controle op toepassen. We gaan samen met de VMSW in overleg met hen om te bekijken of het wel gerechtvaardigd is om die woningen op de markt te brengen: dixit de minister
Langs de ene kant gaat de minister handig mee in de uiteenzetting van parlementariër maar kaatst de bal terug dat woonmaatschappijen niet anders kunnen dan verkopen. Er was geen enkele reden voor het opgelegde fusiedecreet van kracht werd om deze verkopen te organiseren! De minister zijn beleid is daarbij de katalysator om deze verkopen doorgang te doen vinden, lees privatiseren
Ook werd over het hoofd gezien door de appellanten, dat er in Vlaanderen meer dan 15.000 woningen gewoon leeg staan, leegschande!
Dat er dus niet alleen een 3000 tal woningen op de tocht staan bij Volkshaard, maar veel meer woningen in de nabij toekomst onder de hamer zullen komen, wegens milieu technische redenen voor renovatie. Ik hoor vaak op de straat, alles is beter dan dakloos te zijn. Wanneer je nog de praktijken van sommige sociale woonmaatschappijen onder de loep neemt, zoals het volledig onleefbaar maken van een woning dat niet meer verhuurd wordt – vloeren opbreken, ramen uitkloppen – sanitair vernietigen enz, om kraak te voorkomen, is dat wraakroepend zeker wanneer er nadien weer heel veel middelen moet uitgetrokken worden om bijvoorbeeld oorlogsvluchtelingen onderdak te geven in nieuw opgetrokken noodwoningen.