De Gentenaars mogen op 8 oktober ja of nee antwoorden op twee vragen over betaalbaar wonen. Voor actiegroep Te Duur is de volksraadpleging op zich al een overwinning. ‘De grond van de zaak is de zaak van de grond.’
‘Gemeentelijk publiek vastgoed mag niet geprivatiseerd worden. Bent u akkoord?’ Dat is de eerste van twee vragen die Gentenaars voorgeschoteld krijgen in een volksraadpleging over betaalbaar wonen. Alle Gentenaars ouder dan 16 jaar mogen stemmen op 8 oktober. De volksraadpleging komt er op vraag van burgerbeweging Te Duur, die 35.620 handtekeningen verzamelde – veel meer dan de vereiste 26.725, of 10 procent van de Gentenaars.
De tweede vraag is iets minder eenvoudig: ‘Moet de stad Gent een bank van publieke gronden oprichten om 40 procent sociaal wonen te realiseren?’ Enige uitleg staat te lezen in een brochure die deze week in 155.000 Gentse brievenbussen landt. Een ‘grondenbank’ slaat op de totale voorraad aan publieke grond die de stad Gent zou verwerven. Op dit moment heeft Gent al gronden, maar dat is voornamelijk landbouwgrond buiten Gent. De actiegroep vraagt dat er actiever gronden zouden worden verworven, bijvoorbeeld via onteigening of recht van voorkoop.
Basiskapitaal
Trui Maes, een van de bezielers achter ‘Te Duur’, erkent dat het geen eenvoudige vraag is. ‘Eigenlijk gaat het hierom: meer gronden voor meer betaalbaar wonen.’
‘Er is geen vraag te complex voor een volksraadpleging’, riposteert Raf Verbeke, ook een drijvende kracht achter Te Duur. ‘Mensen voelen dagelijks dat wonen onbetaalbaar wordt. De grond van de zaak is de zaak van de grond: de stad moet publieke gronden houden om betaalbaar te bouwen. Maar we zien daarentegen dat het Gentse OCMW landbouwgrond onder de marktprijs verkocht aan Fernand Huts.’
In 2016 kocht Huts voor 17,5 miljoen euro landbouwgrond in Nederland van het Gentse OCMW. De verkoop werd nietig verklaard omdat de gronden niet voor een marktconforme prijs waren verkocht. Een andere doorn in het oog is de verkoop door de NMBS van de Arsenaalsite aan de Waregemse miljardair Pascal Vanhalst en twee West-Vlaamse vastgoedgroepen. ‘De stad had die gronden in een grondenbank kunnen onderbrengen, om er zelf op te bouwen’, zegt Verbeke.
‘Maar het gaat niet om individuele gevallen. Dit is een breed debat. Grond is het belangrijkste basiskapitaal dat een gemeenschap heeft. Dat mag je niet zomaar uit handen geven.’
In de brochure maakt de stad Gent van de gelegenheid gebruik om nog eens uit te leggen wat ze allemaal al doet om wonen betaalbaarder te maken. Ook alternatieve woonvormen komen aan bod, zoals erfpacht en ‘community land trust’, waarbij je een woning kunt kopen zonder de grond te moeten aanschaffen. ‘Het klopt ook dat Gent al voortrekker is in Vlaanderen’, zegt Maes, die ook beleidsmedewerker is bij Samenhuizen, een vzw die werkt rond vormen van cohousing.
Voor Te Duur is het nu zaak om zo veel mogelijk mensen naar het stemhokje te krijgen. De volksraadpleging wordt pas geteld zodra er 10 procent van de Gentenaars gaat stemmen. Verbeke mikt eerder op 40 procent, Maes zelfs op 50 procent. ‘Dan heb je een volk dat zegt: het moet anders, dit is een probleem.’
1 miljoen euro
Onteigening, een grondenbank, tegen privatisering: zit er een (extreem-)linkse agenda achter de volksraadpleging? ‘Dit is geen extreemlinks programma’, aldus Maes. ‘Dit is wel een signaal: overheid, zorg dat je je vastgoed goed beheert. En stop de speculatie.’
Hoe dan ook is de uitslag niet bindend. ‘Maar elk bestuur doet er goed aan om te luisteren naar het signaal van de burger’, klinkt het bij burgemeester Mathias De Clercq (Open VLD).
Een goedkoop signaal is het evenwel niet: de volksraadpleging kreeg een budget van 1 miljoen euro toegewezen en 58 stemlocaties. De kans dat het stadsbestuur deze legislatuur nog aan de slag gaat met de uitslag van de volksraadpleging lijkt eerder klein. ‘Maar dit signaal zal over legislaturen heen klinken’, denkt Verbeke. ‘Mensen hebben het gevoel dat alles wordt beslist boven hun hoofden heen. Het is goed dat men eens luistert.’
‘We hebben betaalbaar wonen op de agenda gezet’, zegt Maes. ‘Op zich is dat al een overwinning. Het beleid wordt gedwongen om een standpunt in te nemen. Dit thema zal op alle verkiezingsprogramma’s staan.’
Jeroen Struys De Standaard 14.09.2023
